Βουνιχώρα Φωκίδας
Είναι χωριό, χτισμένο στις παρυφές της Γκιώνας, σε υψόμετρο 680 μέτρων, σε απόσταση 14 χλμ. από το Γαλαξείδι και 18 χλμ. από την ’μφισσα, με έκταση 32.692 στρέμματα και με 448 κατοίκους.
Το όνομα του πρέπει να προέρχεται από τις λέξεις βουνό+χώρα, ή οίνο=κρασί+χώρα. Κατά άλλους χώρα του Βενή, ή χώρα του vino=κρασιού, διότι παρήγαγε εξαιρετικής ποιότητας κρασί (κοκκινέλι), από τα υπάρχοντα μέχρι τα τελευταία χρόνια αμπέλια, τα οποία λόγω της λεγόμενης ασθένειας των αμπελιών ”φυλλοξήρας” εξέλιπαν. Έχει εξαίσιες φυσικές ομορφιές και γραφικές βουνοκορφές. Στα σύνορα με τις Καρούτες υπάρχει δάσος Κέδρων, ένα μοναδικό φυσικό μνημείο. Με δασικό δρόμο ανεβαίνει κανείς στη θέση “Χαλβάνια”, όπου λειτούργησε στη δεκαετία του 1960 η Μεταλλευτική Εταιρεία “Βωξίται Ελευσίνος Α.Ε.”, εκμεταλλευθείσα βωξίτη αρίστης ποιότητας. Από εκεί μέσω της δασώδους περιοχής κατέρχεται ο επισκέπτης στην Αγία Ευθυμία. Στη θέση “Μπουρνιάς” σχηματίζεται φυσική λεκάνη με μικρή λίμνη. Αξιόλογο σπήλαιο είναι η “Βιτρίνα” στη θέση “μεσονήσι”. Μικροσπήλαια ακόμα συναντάμε στα: α) “πηγάδια” (ταμπακαριό), β) ”Χούσου σπηλιά” στον “τυφλόλακκο” και γ) στο “ζάστανο”. Αξιοθαύμαστα είναι τα ανοίγματα (κάρκαροι) στις θέσεις “Ντιτέκος” και “Παπακάρκαρος”.
Είναι άγονο χωριό. Το πλείστο του εδάφους είναι πετρώδες. Στερείται πηγαίων υδάτων. Σήμερα υδρεύεται από τα νερά της λίμνης του Μόρνου. Υπάρχουν πάρα πολλές στέρνες για τη συλλογή των ομβρίων υδάτων και πηγάδια “αρχαία”, περιμετρικά του χωριού. Τελευταία δεν υπάρχει, σχεδόν σπίτι που να στερείται υδατοδεξαμενής.
Είναι χωριό με πλούσια ιστορία. Οι κάτοικοι ζουν εδώ από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ίσως και πιο παλιά. Στις αρχές ήταν χτισμένη στη θέση ”Άγιος Νικόλαος ή Πλάκες”, νοτιότερα από ότι είναι σήμερα. Στο σεισμό του έτους 1580 η Βουνιχώρα καταστράφηκε όπως και όλη η περιοχή, που τότε ήταν δασώδης. Έχει κλίμα υγιεινό, η φιλοξενία είναι πατροπαράδοτη, η προθυμία και η αγάπη προς κάθε επισκέπτη παρέχει σε αυτόν άνεση και ευχαρίστηση ανείπωτη. Το έτος 1962 το σχολείο, με δάσκαλο τον Χριστόφορο Μούσιο, βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την αγάπη του προς το πράσινο.
Πολλοί από τους κατοίκους του διαμένουν στην Αθήνα και στην αλλοδαπή. Η γεωργοκτηνοτροφία έχει σήμερα περιοριστεί και οι νέοι έχουν στραφεί στην ελαιοκαλλιέργεια, ιδίως στον κάμπο του Γαλαξειδίου. Παράγει επίσης μέλι. Προπολεμικά η Βουνιχώρα διατηρούσε 18000-20000 γιδοπρόβατα. Οι νεώτεροι έχουν στραφεί προς άλλα επαγγέλματα. Υπάρχουν πάρα πολλοί υπάλληλοι οι οποίοι ασχολούνται στο Δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Στο χωριό εδρεύουν οι εξής μικροπαραγωγικές μονάδες: α) εργοστάσιο κυτιοποιήσεως μέλιτος, β) εργοστάσιο κυτιοποιήσεως ελαιών, γ) Τυροκομείο, δ) δύο ξυλουργεία, ε) σιδηρουργείο, στ) λατομείο-αμμορυχείο, ζ) φάρμα διατροφής διαφόρων πτηνών και ζώων. Παλαιότερα υπήρχε αλευρόμυλος και πριονοκορδέλα. Επαγγέλματα που εξέλιπαν τελείως είναι του υποδηματοποιού και του βαρελοποιού.
Υπάρχουν οι ναοί: α) του Αγίου Νικολάου, ενοριακός, β) του Οσίου Λουκά, νεκροταφιακός, γ) της Ζωοδόχου πηγής και δ) της Αγίας Τριάδας, εξωκλήσια.
Πηγή κειμένου: Δήμος Γαλαξιδίου